Większa kontrola obywateli
W przepisach jakie chcą wprowadzić posłowie PiS jest wiele zmian dotyczących funkcjonowania rad gmin, powiatów i sejmików województwa. Pierwszym co zwraca uwagę to zwiększenie możliwości kontrolowania swoich przedstawicieli we władzach samorządowych przez obywateli. Jeżeli proponowane zmiany wejdą w życie to każde posiedzenie sesji rady gminy, rady powiatu czy sejmiku województwa będzie musiało być transmitowane na żywo, na kanałach udostępnionych przez władze. Przepisy wprowadzają również obowiązek zastosowania w głosowaniu urządzeń umożliwiających rejestrację tego jak głosują radni, a następnie publikacji imiennych wykazów głosowań na stronach internetowych. Każdy obywatel ma mieć prawo wiedzieć jak głosowali radni w poszczególnych sprawach.
Większa kontrola władzy przez radnych
Zdecydowanie powiększają się kompetencje radnych w ramach kontroli działań władzy wykonawczej. Propozycje zmian zakładają, że radni będą mogli w ramach realizacji swojego mandatu żądać dostępu do informacji osobiście kontrolując zarówno urzędy gmin, jak i spółek, spółek handlowych, zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych. Ustawa określać ma również czas odpowiedzi na pisemne interpelacje radnych, który to wynosić ma 14 dni. Wszystkie interpelacje radnych oraz odpowiedzi na nie mają być publikowane. Przepisy te dotyczą również rad powiatów i sejmików wojewódzkich.
Zmiany proponują również przeprowadzenie nowego, obok absolutorium, sposobu kontroli władz wykonawczych. Każdego roku wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, starostowie i marszałkowie województw będą zobligowani przedstawić raport o stanie zarządzanej przez nich jednostce samorządu terytorialnego. Raport ma obejmować podsumowanie działalności władz w roku poprzednim, w szczególności realizację polityki, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego. Radni mogą ustalić bardziej szczegółowe wymogi dotyczące tego co zawierać ma raport. Raport przedstawiany ma być na sesji, podczas której radni będą decydować o udzieleniu absolutorium. Organizowana wówczas ma być debata w sprawie raportu, w której udział mogą brać przedstawiciele mieszkańców, wcześniej zgłoszeni w biurze rady. Po zakończeniu debaty radni zadecydują o udzieleniu wotum zaufania wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, zarządowi powiatu i zarządowi województwa. Będzie to niezależne od suchego wykonania budżetu, za które władza otrzymuje absolutorium. Zakończy to sytuacje jaka ma miejsce w samorządach, że opinie o wykonaniu budżetu są pozytywne, jednak burmistrzowie nie otrzymują absolutorium. W przypadku kiedy burmistrz nie otrzymuje wotum zaufania przez dwa kolejne lata, rada decyduje czy ma zostać rozpisane referendum o odwołanie burmistrza. Brak wotum zaufania dla władz powiatowych i wojewódzkich oznacza równoczesne złożenie wniosku o odwołanie zarządów tych jednostek samorządowych.
Zdefiniowany budżet obywatelski
Pomimo tego, że od kilku lat samorządu realizują budżety obywatelskie to do tej pory ta forma konsultacji społecznych nie była unormowana w ustawie. Propozycje zmian przedstawione przez posłów PiS definiują budżet obywatelski, jako szczególną formę konsultacji społecznych. Zadania wskazywane przez obywateli muszą być poddane głosowaniu bezpośredniemu, a rada w toku prac nad budżetem musi uwzględnić decyzje mieszkańców i nie może zmieniać projektów, jakie mieszkańcy wskazali w danym roku do realizacji. Wprowadzono również zapis, że środki przeznaczane na budżet obywatelski mogą być określone dla całej gminy, powiatu lub województwa (jak np. we Wschowie). Jednostki samorządu terytorialnego mogą być dzielone na mniejsze okręgi z określoną pulą pieniędzy (jak np. w tym roku w Sławie). Szczegółowo opisano również co musi zawierać regulamin budżetu obywatelskiego. Są to:
- wymogi formalne jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty;
- wymaganą liczbę podpisów mieszkańców popierających projekt
- zasady oceny zgłoszonych projektów co do ich zgodności z prawem, wykonalności technicznej, spełniania przez nie wymogów formalnych oraz tryb odwołania od decyzji o niedopuszczeniu projektu do głosowania;
- zasady przeprowadzania głosowania, ustalania wyników i podawania ich do publicznej wiadomości.
Ciekawostką jest fakt, że posłowie proponują wprowadzenie obowiązkowego budżetu obywatelskiego we wszystkich miastach na prawach powiatu, a jego wysokość musi wynosić minimum 0,5% wydatków budżetowych w danym roku.
Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców
Ostatnią w naszej ocenie ważną zmianą jest wprowadzenie inicjatywy uchwałodawczej dla mieszkańców. Mieszkańcy gminy, powiatu i województwa będą mogli zaproponować własne uchwały, które muszą być wprowadzone do porządku obrad podczas najbliższej sesji rady gminy, powiatu i sejmiku województwa. Ustawodawca proponuje aby poszczególne rady określiły w drodze uchwały: rodzaje spraw, których może dotyczyć projekt uchwały obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej zasady wnoszenia inicjatyw obywatelskich, zasady promocji obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych oraz formalne wymogi jakim muszą odpowiadać składane projekty.
To cztery główne kwestie jakie widzimy w proponowanych przez posłów Prawa i Sprawiedliwości zmianach w ustawach dotyczących funkcjonowania samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Wszystkie zmiany dostępne są na stronie internetowej Sejmu RP w zakładce prace sejmu.
(olek)
